Prawo pacjenta do informacji jest niezwykle istotne. Jedynie pacjent, który posiada wszelkie niezbędne informacje, może podjąć świadomą decyzję. Pacjent musi wiedzieć o diagnozie, proponowanych metodach leczenia i ich skutkach. Zgoda pacjenta musi być „świadoma”.
O czym lekarz musi Ci powiedzieć?
Art. 31 ust. 1 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty
„Lekarz ma obowiązek udzielać pacjentowi lub jego ustawowemu przedstawicielowi przystępnej informacji o jego stanie zdrowia, rozpoznaniu, proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych, leczniczych, dających się przewidzieć następstwach ich zastosowania albo zaniechania, wynikach leczenia oraz rokowaniu”.
Lekarz powinien informować pacjenta o:
- jego stanie zdrowia;
- zamiarze odstąpienia przez lekarza od leczenia;
- prawach pacjenta;
- rodzaju i zakresie świadczeń zdrowotnych, w tym o profilaktycznych programach zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych.
Prawo pacjenta do informacji o swoim stanie zdrowia
Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta: „pacjent ma prawo do informacji o swoim stanie zdrowia”.
Pacjent lub jego przedstawiciel ustawowy mają prawo do uzyskania od osoby wykonującej zawód medyczny*przystępnej informacji** o:
- stanie zdrowia pacjenta,
- rozpoznaniu,
- proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych i leczniczych,
- dających się przewidzieć następstwach ich zastosowania albo zaniechania,
- wynikach leczenia oraz
- rokowaniu
– w zakresie udzielanych przez tę osobę świadczeń zdrowotnych oraz zgodnie z posiadanymi przez nią uprawnieniami***.
*osoby wykonującej zawód medyczny, czyli nie tylko lekarza!
**informacja musi być przystępna, zatem powinna zostać przekazana w sposób jasny i zrozumiały dla laika
***osoba udzielająca informacji nie powinna zatem wykraczać poza dziedzinę, w której się specjalizuje, posiadaną wiedzę i udzielane przez nią świadczenia.
Pacjent ma prawo do wyrażenia zgody na udzielenie powyżej wskazanych informacji innym osobom, np. członkom rodziny. Może również żądać, aby medyk nie udzielał mu informacji.
Po uzyskaniu informacji od medyka pacjent może wyrazić swoje zdanie w tym zakresie.
Prawo do informacji o zamiarze odstąpienia przez lekarza od leczenia
Prawo pacjenta do informacji o zamiarze odstąpienia od leczenia zostało uregulowane w art. 10 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Przepis ten mówi, że:
„W przypadku, o którym mowa w art. 38 ust. 1 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty [prawo lekarza do odstąpienia lub odmowy podjęcia leczenia], pacjent, jego przedstawiciel ustawowy lub opiekun faktyczny mają prawo do dostatecznie wczesnej* informacji o zamiarze odstąpienia przez lekarza od leczenia pacjenta i wskazania przez tego lekarza możliwości uzyskania świadczenia zdrowotnego u innego lekarza lub podmiotu udzielającego świadczeń zdrowotnych**”.
*dostatecznie wczesnej – co to znaczy? Kiedy będzie to dostatecznie wczesna informacja? Nie da się jednoznacznie odpowiedzieć na to pytanie. W każdej sytuacji będzie to bowiem inna chwila. To lekarz musi zadbać o to, żeby jak najszybciej poinformować pacjenta, aby ten miał jeszcze możliwość skorzystania ze świadczenia u innego lekarza.
**w przypadku odmowy podjęcia leczenia lub odstąpienia od niego, lekarz musi nie tylko poinformować o tym pacjenta. Powinien również wskazać mu, gdzie uzyska to świadczenie. Dla przypomnienia – w przypadku powołania się na klauzulę sumienia lekarz nie ma tego obowiązku. Nie musi wskazywać, gdzie pacjent uzyska świadczenie. Musi jednak odpowiednio wcześnie poinformować pacjenta o skorzystaniu z klauzuli (więcej o tym pisałam w artykule dotyczącym klauzuli sumienia – zapoznaj się!).
Prawo pacjenta do informacji o prawach pacjenta
Art. 11 ust. 1 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta
„Pacjent ma prawo do informacji o prawach pacjenta określonych w niniejszej ustawie oraz w przepisach odrębnych, uwzględniającej ograniczenia tych praw określone w tych przepisach. Podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych udostępnia tę informację w formie pisemnej, poprzez umieszczenie jej w swoim lokalu, w miejscu ogólnodostępnym”.
Informacja o prawach pacjenta powinna być udostępniona w formie pisemnej. Nie zawsze się to jednak odbywa poprzez umieszczenie w miejscu ogólnodostępnym lokalu. Wyjątki określa art. 11 ust. 2 wskazanej ustawy – art. 11 ust. 1 nie stosuje się m.in. do wykonywanych wyłącznie w miejscu wezwania indywidualnych praktyk lekarskich. W przypadku pacjenta, który nie może się poruszać, informację udostępnia się w sposób umożliwiający zapoznanie się z nią w pomieszczeniu, w którym przebywa.
Prawo do informacji o rodzaju i zakresie świadczeń zdrowotnych
Art. 12 ust. 1 zd. 1 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta
„Pacjent ma prawo do informacji o rodzaju i zakresie świadczeń zdrowotnych udzielanych przez podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych, w tym o profilaktycznych programach zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych, realizowanych przez ten podmiot”.
Najprościej mówiąc, jeżeli zapytasz lekarza, jakich świadczeń udzielają (jakie badania i zabiegi wykonują), powinien Ci udzielić takiej informacji. ALE – tak, jak w przypadku prawa do informacji o prawach pacjenta, tak i w tym przypadku informacja powinna być udostępniona:
– w formie pisemnej,
– miejscu ogólnodostępnym lokalu.
Podsumowanie
Zasadą jest, że chory ma „prawo do prawdy”. Zakres podawanych informacji może być jednak zróżnicowany. Może zależeć od stanu psychicznego chorego czy rodzaju, konieczności i nagłości zabiegu. Lekarz powinien pamiętać, że obowiązek informacji istnieje i jest przesłanką niewadliwości zgody pacjenta. Ponieważ obowiązek udzielenia informacji obciąża lekarza, w razie konfliktu to na nim spoczywa obowiązek udowodnienia, że udzielono odpowiednich informacji.
Dowodem mogą być:
- zapisy w historii choroby wraz z podpisem pacjenta;
- wręczone pacjentowi informacje pisemne;
- zeznania świadków (w tym personelu medycznego).
Jak wspomniałam na wstępie, spełnienie obowiązku udzielenia informacji ma duże znaczenie. Udzielenie informacji powinno poprzedzić uzyskanie zgody pacjenta. Czemu? Zgoda udzielona przez pacjenta, któremu nie udzielono wymaganych informacji, jest wadliwa, nieważna. „Sama aprobata dokonania zabiegu, uzyskana w sytuacji braku udzielenia mu [pacjentowi] przystępnej informacji, nie może być traktowana jako zgoda w rozumieniu art. 32 i 34 ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty” (wyrok Sądu Najwyższego z dn. 16 maja 2012 r., III CSK 227/11, LEX nr 1211885).
___________________________
Zapoznaj się również z innymi artykułami:
Czy lekarz ma prawny obowiązek zgłaszać każde przestępstwo?
Standard organizacyjny opieki okołoporodowej, czyli prawne wskazówki dla lekarzy
