Zastanawiałeś się kiedyś, kto może stwierdzić zgon? Jak wygląda procedura stwierdzania zgonu? Jeżeli tego nie wiesz, to chętnie Ci to wyjaśnię. Podstawę znajdziemy w:
- ustawie o zawodach lekarza i lekarza dentysty,
- rozporządzeniu Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 3 sierpnia 1961 r. w sprawie stwierdzenia zgonu i jego przyczyny oraz
- ustawie o cmentarzach i chowaniu zmarłych.
Kto stwierdza zgon?
Zgodnie z art. 43 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty lekarz może stwierdzić zgon na podstawie osobiście wykonanych badań i ustaleń. W uzasadnionych przypadkach lekarz (z wyłączeniem lekarza dentysty) może uzależnić wystawienie karty zgonu od przeprowadzenia sekcji zwłok. Jeżeli zwłoki zostały poddane sekcji, lekarz przed wystawieniem karty zgonu powinien zapoznać się z protokołem sekcji.
Lekarz (z wyłączeniem lekarza dentysty) może wystawić kartę zgonu na podstawie:
- dokumentacji badania pośmiertnego przeprowadzonego przez innego lekarza lub inną uprawnioną osobę,
- dokumentacji stwierdzenia trwałego nieodwracalnego ustania czynności mózgu (śmierci mózgu) lub nieodwracalnego zatrzymania krążenia poprzedzającego pobranie narządów.
W przypadku gdy:
- nie ma lekarza zobowiązanego do wystawienia karty zgonu bądź
- lekarz taki zamieszkuje w odległości większej niż 4 km od miejsca, w którym znajdują się zwłoki, albo
- z powodu choroby lub z innych uzasadnionych przyczyn nie może dokonać oględzin zwłok w ciągu 12 godzin od chwili wezwania,
kartę zgonu wystawia:
- lekarz, który stwierdził zgon będąc wezwany do nieszczęśliwego wypadku lub nagłego zachorowania,
- lekarz lub starszy felczer albo felczer zatrudniony w przychodni bądź ośrodku zdrowia lub jego placówce terenowej (wiejski, felczerski punkt zdrowia) i sprawujący opiekę zdrowotną nad rejonem, w którym znajdują się zwłoki,
- położna wiejska, jeżeli nastąpił na terenie gromady zgon pozostającego pod jej opieką noworodka przed upływem 7 dni życia, a najbliższa przychodnia lub ośrodek zdrowia jest oddalony o więcej niż 4 km.
Zgodnie zaś z art. 11 ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych: w razie niemożności stwierdzenia zgonu przez lekarza leczącego chorego w ostatniej chorobie, stwierdzenie zgonu i jego przyczyny powinno nastąpić w drodze oględzin, dokonywanych przez lekarza lub w razie jego braku przez inną osobę, powołaną do tej czynności przez właściwego starostę (koronera), przy czym koszty tych oględzin i wystawionego świadectwa nie mogą obciążać rodziny zmarłego.
Stwierdzenie zgonu przez lekarza
Zgon i jego przyczynę stwierdza się w karcie zgonu.
Stwierdzenie:
- trwałego nieodwracalnego ustania czynności mózgu (śmierci mózgu),
- nieodwracalnego zatrzymania krążenia poprzedzającego pobranie narządów
– następuje po przeprowadzeniu przez specjalistów* postępowania zgodnego z aktualną wiedzą medyczną, z uwzględnieniem sposobu i kryteriów wskazanych w obwieszczeniu ministra właściwego do spraw zdrowia.
* Trwałe nieodwracalne ustanie czynności mózgu (śmierć mózgu) stwierdza jednomyślnie dwóch lekarzy specjalistów posiadających II stopień specjalizacji lub tytuł specjalisty, w tym jeden specjalista w dziedzinie anestezjologii i intensywnej terapii lub neonatologii, a drugi w dziedzinie neurologii, neurologii dziecięcej lub neurochirurgii.
* Nieodwracalne zatrzymanie krążenia poprzedzające pobranie narządów stwierdza jednomyślnie dwóch lekarzy specjalistów posiadających II stopień specjalizacji lub tytuł specjalisty, w tym jeden specjalista w dziedzinie anestezjologii i intensywnej terapii lub neonatologii, a drugi w dziedzinie medycyny ratunkowej, chorób wewnętrznych, kardiologii, kardiologii dziecięcej lub pediatrii.
Stwierdzenie trwałego nieodwracalnego ustania czynności mózgu (śmierci mózgu) lub nieodwracalnego zatrzymania krążenia poprzedzającego pobranie narządów jest równoznaczne ze stwierdzeniem zgonu.
Kiedy nie stwierdza się zgonu od razu?
Jeżeli istnieje uzasadnione podejrzenie, że przyczyną śmierci było przestępstwo lub samobójstwo, albo nie można ustalić tożsamości zwłok, należy niezwłocznie zawiadomić o tym prokuratora lub najbliższy organ Milicji Obywatelskiej, a w razie potrzeby natychmiastowego zabezpieczenia śladów – ponadto sołtysa lub biuro gromadzkiej rady narodowej*. W tym przypadku należy powstrzymać się z wystawieniem karty zgonu.
*kwestie te reguluje wspomniane rozporządzenie z 1961 r. Stąd niektóre pojęcia nie są już aktualne, choć rozporządzenie nadal jest aktem obowiązującym.
Projekt ustawy nowelizującej kwestie stwierdzania zgonu
W 2019 r. pojawił się projekt ustawy o stwierdzaniu, dokumentowaniu i rejestracji zgonów. Ustawa ta miała przyznać uprawnienie do stwierdzania zgonu również kierownikom zespołu ratownictwa medycznego.
Zgodnie z projektem zgon poza szpitalem miałby możliwość stwierdzić:
- lekarz podstawowej opieki zdrowotnej (POZ),
- lekarz z przychodni specjalistycznej, nocnej i świątecznej opieki lekarskiej,
- koroner, czyli powoływany przez wojewodę urzędnik z wykształceniem lekarskim;
- kierownik zespołu ratownictwa medycznego.
Planowo ustawa miała wejść w życie od stycznia 2021 r., jednak…nadal jej nie ma. Prezydium Naczelnej Rady Lekarskiej już w 2019 r. i kolejny raz w 2021 r. przedstawiło swoje stanowisko w sprawie projektu. Zastrzeżenia pojawiły się zwłaszcza w kwestii przyznania każdemu kierownikowi zespołu ratownictwa medycznego prawa stwierdzania zgonu. Wątpliwości budziły również takie pomysły, jak np. konieczność potwierdzania decyzji lekarza o stwierdzeniu zgonu przez koronera.
