Ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty przewiduje obowiązek zachowania w tajemnicy informacji, o których lekarz dowiedział się w związku z wykonywaniem przez siebie zawodu (tajemnica lekarska). Kwestie związane z tajemnicą zawodową lekarzy są niezwykle ciekawym zagadnieniem. Ciekawym, ale również przydatnym! Lekarz czy też przyszły lekarz powinien wiedzieć, jakie informacje może ujawniać lub co się wiąże z tajemnicą lekarską. Jeżeli wiedzę tę posiada również pacjent, będzie on mógł świadomie strzec swoich praw. Będzie wiedział, kiedy zostały one naruszone. Najważniejsze kwestie dotyczące tajemnicy lekarskiej poruszyłam w artykule: Tajemnica lekarska – 9 rzeczy, które powinieneś wiedzieć.
Przechodząc do sedna tematu, zadajmy sobie pytanie:
Czy obowiązek zachowania w tajemnicy informacji obejmuje również informacje na temat popełnionych przestępstw?
Otóż nie. Lekarz ma obowiązek zgłoszenia niektórych przestępstw (art. 240 Kodeksu karnego), nawet jeżeli dowiedział się o nich w związku z wykonywaniem zawodu. Są to:
- zbrodnia ludobójstwa (art. 118 k.k.);
- masowy zamach przeciwko ludności cywilnej (art. 118a k.k.);
- stosowanie środków masowej zagłady (art. 120 k.k.);
- obrót środkami masowej zagłady (art. 121 k.k.);
- stosowanie niedopuszczalnych środków lub sposobów walki (art. 122 k.k.);
- agresja wobec osób bezbronnych (art. 123 k.k.);
- zbrodnie wojenne (art. 124 k.k.);
- zamach stanu na niepodległość RP (art. 127 k.k.);
- zamach na konstytucyjne organy państwa (art. 128 k.k.);
- działalność w obcym wywiadzie (art. 130 k.k.);
- zamach na życie Prezydenta RP (art. 134 k.k.);
- zamach terrorystyczny (art. 140 k.k.);
- zabójstwo (art. 148 k.k.);
- spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu (art. 156 k.k.);
- spowodowanie zagrożenie życia, zdrowia lub mienia w postaci m.in. pożaru, zawalenia budowli, eksplozji materiałów łatwopalnych i wybuchowych, gwałtownego wyzwolenia energii jądrowej (art. 163 k.k.);
- piractwo w komunikacji wodnej lub powietrznej (art. 166 k.k.);
- pozbawienie człowieka wolności (art. 189 k.k.);
- zgwałcenie – wspólnie z inną osobą; wobec małoletniego poniżej 15 lat;
wobec wstępnego, zstępnego, przysposobionego, przysposabiającego, brata lub siostry; ze szczególnym okrucieństwem (art. 197 § 3 i 4 k.k.); - seksualne wykorzystanie niepoczytalności lub bezradności (art. 198 k.k.);
- seksualne wykorzystanie małoletniego (art. 200 k.k.);
- wzięcie zakładnika w celu określonego działania (art. 252 k.k.);
- inne przestępstwa o charakterze terrorystycznym.
Jeżeli lekarz w trakcie udzielania świadczeń zdrowotnych uzyska informację o którymkolwiek z wymienionych przestępstw, ma obowiązek zgłosić to. Za niewypełnienie obowiązku zgłoszenia grozi lekarzowi kara pozbawienia wolności do lat 3.
Gdzie zgłaszać podejrzenie popełnienia przestępstwa? Na posterunku policji lub w prokuraturze (lub telefonicznie pod numerem alarmowym).
Zgłaszając podejrzenie popełnienia przestępstwa na podstawie informacji uzyskanych od pacjenta, lekarz nie łamie tajemnicy zawodowej.
Co z pozostałymi przestępstwami? Czy lekarz ma obowiązek ich zgłaszania?
W art. 40 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty zostały przewidziane przypadki, w których lekarz jest zwolniony z obowiązku zachowania w tajemnicy informacji uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu. Lekarza nie obowiązuje tajemnica lekarska, gdy:
1) tak stanowią ustawy;
2) badanie lekarskie zostało przeprowadzone na żądanie uprawnionych (na podstawie odrębnych ustaw) organów i instytucji; wówczas lekarz jest obowiązany poinformować o stanie zdrowia pacjenta wyłącznie te organy i instytucje;
3) zachowanie tajemnicy może stanowić niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia pacjenta lub innych osób;
4) pacjent lub jego przedstawiciel ustawowy wyraża zgodę na ujawnienie tajemnicy, po uprzednim poinformowaniu o niekorzystnych dla pacjenta skutkach jej ujawnienia;
5) zachodzi potrzeba przekazania niezbędnych informacji o pacjencie lekarzowi sądowemu;
6) zachodzi potrzeba przekazania niezbędnych informacji o pacjencie związanych z udzielaniem świadczeń zdrowotnych innemu lekarzowi lub uprawionym osobom uczestniczącym w udzielaniu tych świadczeń.
Skupmy się na pierwszym punkcie. Tajemnica lekarska nie obowiązuje, gdy tak stanowią ustawy (czyli inne przepisy prawa). Czy poza art. 240 Kodeksu karnego znajdziemy inne przepisy wyłączające tajemnicę lekarską?
Artykuł 304 Kodeksu postępowania karnego mówi, że każdy, dowiedziawszy się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub Policję. „Społeczny obowiązek” oznacza w tym wypadku to, że za uchybienie tego obowiązku nie grozi żadna kara.
Dodatkowo art 40 u.z.l. przewiduje zwolnienie od tajemnicy lekarskiej, gdy zachowanie tajemnicy może stanowić niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia pacjenta lub innych osób. W tym przypadku chodzi o „ważenie” dóbr. Z całą pewnością można stwierdzić, że zdrowie i życie pacjenta stoją wyżej od jego prawa do zachowania w tajemnicy informacji przekazanych lekarzowi.
Zatem jeżeli chodzi o pozostałe przestępstwa ścigane z urzędu – lekarz może je zgłosić. Może, ale nie musi. Nie zostanie ukarany, jeżeli tego nie zrobi. Z kolei, jeżeli lekarz zdecyduje się na zgłoszenie, nie będzie to naruszeniem tajemnicy lekarskiej, jeżeli jest to uzasadnione. Obowiązek zachowania w tajemnicy informacji, o których lekarz dowiedział się w trakcie udzielania świadczeń zdrowotnych, nie jest absolutny i nieograniczony. Istnieją sytuacje, w których lekarz będzie zwolniony z obowiązku zachowania tajemnicy lekarskiej. Niekiedy będzie zmuszony do podzielenia się informacjami uzyskanymi od pacjenta, jak w przypadku przestępstw z art. 240 k.k. Warto o tym pamiętać.
